Gemeenten staan voor opdracht winkelgebied divers te maken

ERMELO Lichten uit, rolluiken dicht en niks te zien in de etalage: de stijging van het aantal leegstaande winkels is een trend die blijft doorsudderen. Ondanks de problemen die de coronacrisis de afgelopen jaren veroorzaakte voor de retailsector, is de winkelleegstand vorig jaar minder hard toegenomen. De verklaring is echter niet te vinden in het opbloeien van de winkelstraten. ,,De winkelpanden hebben andere functies gekregen”, aldus Paul te Grotenhuis van winkeliersvereniging INretail.

,,Consumenten bekijken en kopen al geruime tijd de producten die ze op het oog hebben online. Door de opkomst van digitale mogelijkheden is het bekijken en kopen van producten in stenen winkels dan ook geen vanzelfsprekendheid meer. Dit heeft geleid tot veel winkelleegstand”, zegt Te Grotenhuis. Winkels zijn volgens de woordvoerder van INretail dan ook meer in gaan zetten op hybride winkelen. ,,Fysieke winkels hebben tegenwoordig vaak een webshop en bieden hun producten ook op sociale media aan. In coronatijd hebben veel winkels een versnelde digitale slag gemaakt.”

WINKELLEEGSTAND Afgelopen maand konden Nederlandse gemeenten financiële ondersteuning aanvragen om winkelgebieden weer aantrekkelijk te maken voor zowel bewoners als bezoekers. Het vorige kabinet trok honderd miljoen euro uit voor toekomstbestendige winkelgebieden met het programma Impulsaanpak Winkelgebieden. ,,Een goed begin”, zegt Te Grotenhuis. ,,Maar om gemeenten een levendig kerncentrum met een mix van groen, horeca en cultuur te laten neerzetten is eigenlijk vijf keer zoveel geld nodig.”

Hoewel winkels verdwenen, steeg de leegstand van winkelpanden landelijk gezien niet. Dat komt doordat veel panden een andere invulling kregen. Uit cijfers van retail onderzoeksbureau Locatus blijkt dat het aantal leegstaande panden daalde van 7,5 procent aan het begin van 2021 naar 6,8 procent aan het eind van hetzelfde jaar. Begin 2021 stonden nog ruim 16.000 panden leeg, aan het eind van vorig jaar waren dat er ruim 14.000.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft cijfers op gemeentelijk niveau over de winkelleegstand. Uit cijfers van begin 2021 blijkt dat in de gemeente Ermelo zo’n 6 procent van de winkels leegstond. Dat zijn 10 winkelpanden. De Limburgse gemeente Bergen stond met 27 procent leegstaande winkels bovenaan. In gemeenten als Oudewater en Opmeer stonden begin vorig jaar geen winkels leeg. 

,,De voornaamste reden voor de daling van de leegstand is de overspannen woningmarkt”, zegt Gerard Zandbergen, CEO van Locatus. ,,De prijs van winkelvastgoed was op op de meeste plekken lange tijd hoger dan de waarde van een woning. Door de oplopende leegstand is er een overschot van winkelpanden ontstaan en namen de prijzen van de panden af.” De prijzen van woningen stegen de afgelopen jaren juist fors. ,,Winkelpanden ombouwen naar woningen is dus aantrekkelijker geworden.”

LEVENDIG Volgens INretail is het niet wenselijk dat er straks helemaal geen winkelgebieden meer zijn. ,,Gemeenten staan voor de uitdaging om winkelgebieden compacter te maken en levendig te houden. Zo kan het gebied worden vergroend met kleine parkjes of kunnen er meer activiteiten voor kinderen worden geregeld. Woningen kunnen ook boven winkels worden gerealiseerd. Dat kan tevens inkomsten voor de pandeigenaren opleveren.” Nu de coronamaatregelen zijn geschrapt worden winkelstraten vanwege het terugkerende publiek langzaamaan weer levendiger, vertelt Zandbergen. ,,Mensen willen elkaar na corona graag weer ontmoeten in de stad.”

Hoe kun je leegstand in het winkelgebied tegengaan?

Winkelgebieden in veel Nederlandse gemeenten kampen met leegstand. Hierdoor staan de leefbaarheid, aantrekkingskracht, veiligheid en de lokale economie onder druk. Adviesbureau voor complexe vraagstukken Dietz geeft enkele tips om de leegstand een halt toe te roepen:

-Compacter maken
Veel gemeenten zijn bezig met het compacter maken van het aanbod in het centrum. Door subsidies kunnen ondernemers verleid worden te verhuizen van een minder aantrekkelijk gebied naar de binnenstad. De gemeente Veenendaal heeft bijvoorbeeld naast een stimuleringsregeling voor transformatie van winkels, ook subsidie voor de verplaatsing van winkels.

-Mixed-use
Een andere strategie tegen leegstand is de zogenoemde ‘mixed use’. Bij mixed use draait het niet alleen om winkelen, maar ook om wonen, werken en ontspannen. Een voorbeeld van een succesvol mixed use gebied is Hoog Catharijne in Utrecht. Hier zijn woningen, winkels, kantoren, horecavoorzieningen en hotels te vinden. Ook worden er evenementen georganiseerd en is er cultureel aanbod op loopafstand.

-Tijdelijke initiatieven
In leegstaande winkels kan er tijdelijk invulling worden gegeven aan culturele en maatschappelijke initiatieven.