Willem en Marja over hun stoomgemaal: ‘Dit is echt ons levenswerk, denk ik’

PUTTEN In de reeks uitjes in de regio bezocht de redactie het Putter Stoomgemaal midden in de Arkemheemse polder. Op draaidagen en elke woensdagochtend zijn bezoekers welkom en wordt hen alles verteld over de stoomtechniek. Hoewel het gemaal nog volledig intact is, heeft hij geen functie meer: ,,Hij gooit het letterlijk en figuurlijk over de balk.’’

Het is even een stukje wandelen, fietsen of rijden naar de rand van Putten, maar dan heb je ook wat. Het groene en vogelrijke poldergebied tussen Putten en Nijkerk leent zich goed voor een wandeling. En als je tijdens deze wandeling op een metershoge schoorsteen stuit, weet je dat je goed zit: dan ben je bij het Putter Stoomgemaal beland.

Het Putter Stoomgemaal werd in 1885 gebouwd. In die tijd kwam het gebruik van stoom op en werden er veel stoomgemalen gebouwd en in gebruik genomen. Toen was het dus niet per se bijzonder dat er in Putten een stoomgemaal stond. Nu wel: in Nederland staan nog slechts acht werkende stoomgemalen, waaronder dus het Putter Stoomgemaal.

DRAAIDAGEN Op de draaidagen heten de vrijwilligers van dienst, waaronder eigenaren Willem en Marja van de Klok, bezoekers van harte welkom. ,,Dan zijn er machinisten, stokers én gastvrouwen’’, vertelt Willem aan de keukentafel van de aansluitende machinistenwoning, waar hij en zijn vrouw Marja wonen. Iedereen is welkom op zo’n dag: gezinnen met kinderen, vakantiegangers en belangstellenden voor de stoomtechniek. Marja: ,,Sommigen komen elke draaidag, gezellig koffie drinken.’’ De vrijwilligers kijken uit naar elke draaidag om hun passie met het publiek te kunnen delen. Het zijn liefhebbers van de oude stoomtechnieken. Net als Willem en Marja. ,,Dit gemaal kwam te koop op een veiling. En om een lang verhaal kort te maken: we gingen langs en ik was de eerste die ,,Mijn!’’ riep,’’ lacht Willem. Marja vult aan: ,,Het was april toen we het kochten en in het voorjaar is het hier zó mooi. ’s Winters kan het er juist heel grauw uitzien’’, vertelt ze. ,,Maar daar wen je ook aan.’’

(Tekst gaat verder onder de foto)

Aan het begin van het terrein staat een bord met informatie over het Putter Stoomgemaal. - Sarah Westphal

Maar dan koop je zo’n gemaal, en dan? Menig mens zou dan voor zo’n machine staan en spontaan beginnen te twijfelen aan diens besluit. Want hoe werkt zo’n ding eigenlijk? Maar gelukkig had Willem daar geen last van. ,,Ik ben technisch geschoold’’, vertelt hij grijnzend.

BOUWKUNDIG GERESTAUREERD Door die achtergrond kan Willem de bezoekers alles vertellen over de werking en de geschiedenis van het gemaal, maar het heeft hem ook geholpen in het maken van keuzes om het oude gemaal weer compleet op te knappen. In 1992 en 1997 hebben ze het gemaal bouwkundig gerestaureerd. En in 2001 zijn ze met de verdere restauratie begonnen. Vijf jaar later was het zover: het gemaal kon gaan draaien. ,,Het heeft ons heel veel tijd gekost. Is echt ons levenswerk, denk ik.’’

Als het tijd is voor de rondleiding, wandelt Willem op zijn klompen in een stevig tempo over zijn terrein. De mooie omgeving is na al die jaren dat hij hier woont aardig gaan wennen, waardoor hij er geen aandacht meer aan lijkt te besteden. Toch gunt hij zijn bezoekers een momentje om even te genieten en houdt hij zijn pas geregeld in. ,,Ja’’, knikt hij instemmend. ,,Mooi, hé.’’

Ook stopt hij even bij het grote scheprad aan de buitenkant, waar de spinnenwebben hun weg hebben gevonden. ,,Buiten hoort dat er een beetje bij, hé,’’ haast Willem te zeggen. ,,Binnen houden we alles schoon.’’ En dat is te zien. Als je een stap naar binnen zet, valt je oog direct op de glanzende machine, waarbij Willem passievol zijn verhaal doet. Eén kamer verder is de minstens zo glimmende ketel, waar kinderen een hulpstokersdiploma kunnen halen. Toch weer leuk voor op je CV.

(Tekst gaat verder onder de foto)

De ruim zeventig jaar oude ketel. - Sarah Westphal

INDRUKWEKKEND COMPLEX Alles bij elkaar is het een indrukwekkend complex, dat je meeneemt naar de tijd waarin de industrie opkwam. Alles ziet er gelikt uit, daar zorgt het team voor. Een echte bijdrage leveren aan de waterstand doet het Putter Stoomgemaal al lang niet meer. Nog voor Willem en Marja het pand kochten is de functie van het gemaal overgenomen door een elektrisch vijzelgemaal. Willem: ,,Ik zeg altijd maar: hij gooit het letterlijk en figuurlijk over de balk. Terug de polder in.’’

Sarah Westphal