Film over massamoord door Iraans regime bekroond met 25 awards

ERMELO Iraanse filmmaker en activist Reza Azady woont sinds 21 jaar in Nederland. In Ermelo vond hij een thuis met zijn vrouw Carla. Sinds jaar en dag geeft hij onrecht in zijn geboorteland een stem. Zijn documentaire over een massamoord door het Iraanse regime in 2019 won 25 awards.

Azady is niet zijn echte achternaam, want ookal woont Reza al 21 jaar in Nederland, vrijuit spreken kan hij nog steeds niet. Zijn moeder, broers en zus bleven achter in Iran, waardoor hun veiligheid in het geding is. ,,Het regime weet alles van je. Mijn moeder is een aantal keer in Nederland geweest, maar mijn broers en zus heb ik voor het laatst in 2007 gezien. We hebben veel contact via telefoon en internet, maar ik kan nooit vrijuit tegen ze spreken. Alles kan worden afgeluisterd.”

EEN GRAP TEVEEL In Iran was Reza een cabaretier. Maar een grap te veel over het Iraanse regime maakte dat hij op de vlucht moest. Direct na de betreffende voorstelling dook hij onder, zijn medespeelster werd gearresteerd. Vanuit zijn onderduikadres vluchtte Reza naar Nederland waar hij jaren later hoorde dat zijn medespeelster gemarteld is en in gevangenschap is overleden. 

In de zomer van 2000 kwam Reza als vluchteling terecht in Strand Nulde waar hij in een grote tent werd opgevangen. ,,Ik heb in veel verschillende asielzoekerscentra in Nederland gezeten. Tijdens mijn verblijf in het centrum in het Limburgse Gulpen leerde ik Carla kennen. Zij was docent drama en begeleidde activiteiten voor traumaverwerking. We werden verliefd en vonden in 2008 een huis in Ermelo.”

Reza zette een schildersbedrijf op, maar bleef zich hard maken voor de rechtenschendingen in zijn thuisland. Hij maakte vijf documentaires en maakt een activistische online radioshow. Op instagram heeft hij 30.000 volgers, veelal uit Iran zelf. De bekroonde documentaire ‘Bloody Petrol’ ging eind 2021 in première en won sindsdien al 25 internationale awards. De film gaat over de massamoord van het Iraanse regime op betogers in november 2019. Reza vertelt: ,,Iran blijft een deel van me. Als ik wakker word, bekijk ik altijd direct het laatste nieuws op mijn telefoon. Op 16 november 2019 merkte ik meteen dat er iets aan de hand was in Iran. Ik kreeg video’s en berichten vanuit mijn netwerk over protesten van de bevolking tegen de hoge benzineprijs.”

BLACK FRIDAY Deze prijs was daags ervoor met meer dan tweehonderd procent verhoogd door de regering nadat de geestelijk leider Ayatollah Khamenei in een toespraak had gezegd dat er te veel benzine gebruikt werd. Dit leidde in eerste instantie tot vredige protesten, maar ze verspreidden zich razendsnel door het land en sloegen om naar protesten tegen het regime. ,,De geest was uit de fles en mensen gingen massaal de straat op. De protesten duurden zes dagen en werden met harde hand neergeslagen. Het internet werd afgesloten, maar ik ontving toch berichten, foto’s en video’s via mijn netwerk. De NOS besteedde op de derde dag een kort bericht aan de protesten. Meer interesse was er niet vanuit de media. Black Friday leek belangrijker dan wat er in Iran gebeurde.”

Op geluidsopnames in de documentaire is te horen hoe veiligheidstroepen het commando krijgen om te schieten op de protestanten; volgens persbureau Reuters kwamen er 1.500 personen om het leven. Reza denkt dat het er veel meer zijn. ,,Er werd wild in de rondte geschoten. Een middelbare scholier die op weg was naar huis was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats en werd doodgeschoten. Zij staat afgebeeld op de filmposter. Ook is het vuur geopend op een maisveld waarin mensen zich probeerden te verschuilen. Ik heb deze documentaire gemaakt omdat ik de slachtoffers recht wil doen. Ik heb contact met meer dan veertig moeders van vermoorde protestanten en geef hen op deze manier een stem.”

BESTE DOCUMENTAIRE Nadat Reza de film instuurde naar het Capital Film Festival in Brussel, waar hij in november de award voor beste documentaire won, begon de bal te rollen. Steeds meer filmfestivals vertoonden de film, van New York tot Boedapest en Tokio. Door corona kon Reza de prijzen niet live in ontvangst nemen. Behalve in Zweden waar hij aanwezig was bij het internationale filmfestival van Göteborg. Buitengewoon trots is hij op de award voor ‘Best Original Story’ van het Budapest Film Festival, waar een vooraanstaand Hongaarse regisseur de film de erkenning gaf die hij verdient. ,,Het is fantastisch dat de film zo wijd verspreid wordt en mensen over de hele wereld zien wat er in ‘Bloody November’ gebeurd is. Ik heb de film verspreid in het netwerk van ouders van slachtoffers en een van hen werd benaderd door het Iraanse regime. Ze weten van mijn film af, maar ik laat me niet tegenhouden.”

Ondanks de prijs die Reza betaalt voor zijn activiteiten, blijft Reza zich inzetten om de waarheid naar buiten te brengen. Carla: ,,Ik vraag hem wel eens waarom hij altijd zijn nek uitsteekt. Maar hij wil diegenen die monddood gemaakt zijn een stem geven.” 

Terug naar zijn Iran zou Reza niet meer willen, niet om te wonen tenminste. Wel zou hij dolgraag op visite gaan bij familie en zijn geboorteland laten zien aan zijn zoons. Maar hij weet ook dat, ondanks dat er al ruim twee decennia verstreken zijn sinds hij er wegvluchtte, zo’n bezoek te riskant is.

Reza is in gesprek met zalenaccommodatie de Dialoog over de vertoning van de film Bloody Petrol. Een aankondiging van de vertoning, waarbij Reza persoonlijk toelichting zal geven, wordt te zijner tijd verspreid.

Frieda Fennell