Grieta en Karel hadden 240 pleegkinderen: documentaire door Nijkerkse Olaf Koelewijn

NIJKERK In veertig jaar tijd 240 pleegkinderen opvangen. Grieta en Karel Grootjes uit Limburg deden het. De Nijkerkse documentairemaker Olaf Koelewijn raakte geïnspireerd door hun verhaal en maakte een documentaire over hun leven als pleegouders. 

In eerste instantie maakte Koelewijn een korte reportage van vijf minuten over het echtpaar voor de KRO/NCRV. ,,Al snel wist ik: Dit verhaal is het waard om verder uit te diepen.” Koelewijn zocht fondsen voor zijn project kon uiteindelijk voor de EO de documentaire gaan filmen. ,,Hoe vaak kom je het tegen dat mensen in veertig jaar tijd zoveel pleegkinderen opvangen? Om dat te doen, moet je wel heel stevig in je schoenen staan. Het raakte me dat ze beiden zo liefdevol praatten over de kinderen. De meeste kinderen hadden best wat bagage, maar Grieta en Karel wisten alles om te denken: Als iets niet lukt, wat lukt er dan wel?”

Grieta en Karel wisten alles om te denken: Als iets niet lukt, wat lukt er dan wel?

PLEEGKINDEREN Koelewijn heeft zelf geen pleegkinderen, dus waarom raakt dit verhaal hem dan zo? ,,Ik heb kinderen die wél opgroeien in een stabiele omgeving. Je weet dat er kinderen zijn die dit geluk niet hebben. Je gunt het kinderen dat ze stabiel opgroeien, dat wil je ieder kind geven. Ik ben zelf niet het type voor het pleegouderschap, maar ik kan er wel een documentaire over maken.” Hij heeft veel bewondering voor de openheid van zijn hoofdpersonen en laat in zijn docu ook een aantal pleegkinderen aan het woord. 

Olaf Koelewijn werd geraakt door het verhaal van het echtpaar Grootjes. Foto: Olaf Koelewijn.

De Nijkerkse documentairemaker werd het meest geraakt door het verhaal van Dylan. Als kind kreeg hij thuis te maken met veel geweld en groeide hij op in een crimineel gezin. Zijn ouders waren verslaafd en hadden geld nodig. Daarom nam zijn vader de kleine Dylan regelmatig mee op dievenpad. Totdat hij op de boerderij van het echtpaar Grootjes terecht kwam. ,,Dylan kreeg zelf ook een kind, maar kon zijn zoontje niet opvoeden, waardoor zijn kind ook pleegkind is geworden. Grieta zegt zelf ook in de documentaire: ‘Pleegkinderen krijgen pleegkinderen’. Dylan mag zijn zoontje maar één keer per maand zien, 45 minuten lang. Het is een schrijnend verhaal. Hoe kun je dan een band opbouwen met je kind?” 

Dylan samen en zijn zoontje. Dylan was zelf pleegkind en ook zijn eigen zoontje zit nu in de pleegzorg. Foto: Olaf Koelewijn.

Het raakte me dat ze beiden zo liefdevol praatten over de kinderen

Voor Grieta en Karel kwam de pleegzorg ‘op hun pad’. Toen het stel zelf geen kinderen kon krijgen, dachten ze: ‘Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan’. ,,Via een kennis kwamen ze in contact met een pleegzorginstantie. Het echtpaar kreeg eerst pleegkinderen en daarna toch ook nog eigen kinderen. Maar nog steeds voelden Grieta en Karel een grote behoefte om kinderen op te blijven vangen. Ze boden de kinderen ‘rust, reinheid en regelmaat’  en ‘bad, brood en bed’. Die basis was voor het stel het belangrijkste, de rest kwam wel.”  

Door de jaren heen hebben Grieta en Karel voor heel veel verschillende kinderen gezorgd. Foto: Olaf Koelewijn.

LIEFDEVOL Van kinderen die seksueel misbruikt waren en kinderen met verschillende religieuze achtergronden tot kinderen met drank- of drugsverslaafde ouders of kinderen met een licht verstandelijke beperking: er zijn door de jaren heen heel wat verschillende kinderen op de boerderij van Grieta en Karel geweest. De overtuiging van het echtpaar Grootjes is dat geen enkel kind ervoor gekozen heeft om pleegkind te zijn, het overkomt ze. ,,Grieta had veel energie en te veel ruimte voor haar eigen gezinnetje, daarom wilde ze dit delen met pleegkinderen. Je moet als pleegouder liefdevol zijn, maar de kinderen zitten niet op jouw liefde te wachten. Die liefde willen ze namelijk van hun eigen familie, vaak zelfs van de mensen die niet goed voor ze zijn geweest. Maar elke dag dat een kind de basis mee kreeg, gaf het kind in de ogen van het echtpaar een grotere kans om uit de vicieuze cirkel te komen, om zo zelf ook als stabiel mens in het leven te staan.” 

Er zijn volgens het echtpaar nooit moeilijke kinderen op hun boerderij geweest, alleen maar moeilijke omstandigheden

MOEILIJKE OMSTANDIGHEDEN Er zijn volgens het echtpaar nooit moeilijke kinderen op hun boerderij geweest, alleen maar moeilijke omstandigheden. Grieta heeft de ouders van de kinderen dan ook nooit veroordeeld, hoe moeilijk dat ook was. ,,Een vader had zijn drie maanden oude dochter misbruikt en moest daarvoor de cel in. Na zijn gevangenisstraf kreeg hij het recht op bezoekregeling. Hoe ga je daarmee om? Het meisje was behoorlijk van slag en geremd in haar ontwikkeling door zijn daden. Toch hield ze van haar vader en hij hield op zijn manier van haar. De daden werden door Karel en Grieta veroordeeld, maar dit stond volgens hen los van de mens. Door de mens te zien, komt er ook meer begrip, was hun uitgangspunt. Zo is Grieta ervan overtuigd dat de vader ook dingen heeft meegemaakt in zijn kinderjaren waardoor hij zelf tot een dergelijke daad kwam.” 

In het programma Crux volgen we het verhaal van pleegouders Karel en Grieta. Foto: Olaf Koelewijn. 

EERSTE PLEEGKIND Erwin was het allereerste pleegkind van het stel. ,,Ook hij had een hele moeizame start en heeft volgens Grieta ‘alles meegemaakt wat God voor kinderen verboden heeft’. Erwin is verwekt door zijn grootvader, waardoor er een moeizame moeder-kind relatie ontstond met zijn moeder, die nog steeds contact had met haar vader. Iedere dag kreeg hij thuis een klap met de klomp van zijn stiefvader, omdat zijn bed nat was. Toen hij bij Karel en Grieta kwam, plaste hij de eerste nacht al in zijn bed. Doodsangsten stond hij uit voor hun reactie, maar die was alleen maar bemoedigend: ‘Je kunt er niets aan doen, je bent nog klein. Kom, we pakken een zeiltje en verschonen je bed’, zeiden ze.”  

Hij kwam in een warm bad terecht, maar zijn verleden liet hem niet los. Hij omschrijft de periode van pleegzorg dan ook als een periode met ‘ups en downs’. ,,Erwin kwam pas een paar maanden na zijn uithuisplaatsing op de boerderij wonen, maar de wonden van de mishandeling door zijn ouders waren nog steeds zichtbaar”, weet Koelewijn te vertellen. ,,Het brak Grieta’s hart om hem zo te moeten zien. Erwin bleef moeilijk in de omgang. Hij vertelde veel fantasieverhalen, waardoor kennissen, familie en vrienden van Grieta en Karel hen op een gegeven moment niet meer wilden zien.” 

In de documentaire zien Grieta en Karel hun pleegzoon Erwin na jaren weer terug. Foto: Olaf Koelewijn.

DIEPTEPUNT Een groot dieptepunt in de zorg voor Erwin komt als hij probeert om het half jaar oude zoontje van Grieta en Karel te verstikken met een kussen. Zijn maatschappelijk werker stelt in een brief voor om hun zoontje en hun tweede pleegkind een week lang voor hun eigen veiligheid op te laten nemen in een nabijgelegen ziekenhuis. ,,Dat was de druppel voor Grieta en Karel. Volgens Grieta werkt het zo dat als er een rotte appel in de mand zit, je die eruit haalt om de goede appels te bewaren. En gooi je niet de goede appels weg om de rotte appels in de mand te houden. Erwin werd daarom uit het pleeggezin geplaatst. Dat leverde veel tweestrijd op bij Grieta: ,,Wat hij deed was vreselijk fout, maar van Erwin als persoon hield ik. Het was een pleegzoon, maar het was mijn zoon. En je houdt van je kind, of ze het goed doen of niet”, zegt ze in de docu. 

Wat hij deed was vreselijk fout, maar van Erwin als persoon hield ik

Inmiddels is Erwin volwassen, woont hij in Hilversum en is hij uiteindelijk toch goed terecht gekomen. ,,Iets wat hij dankt aan de periode bij Grieta en Karel”, weet Koelewijn. In de aflevering zien ze Erwin na jaren weer terug. 

Tijdens de opnames van de aflevering. Foto: Olaf Koelewijn.

SUCCESVERHALEN Gelukkig zijn er ook veel succesverhalen te vertellen over kinderen die na een moeilijke jeugd en een fijne tijd op de boerderij opgroeiden tot gelukkige volwassenen. Van de meeste pleegkinderen horen Grieta en Karel niet veel meer. Met tien pleegkinderen hebben ze nog regelmatig contact. ,,Wel staat er regelmatig iemand op de stoep die aangeeft dat Grieta hem of haar vast niet meer zal herkennen, maar dan weet Grieta meteen dat het een pleegkind moet zijn.” 

DOCUMENTAIRE Koelewijn heeft vaker documentaires gemaakt vanuit een sociaal-maatschappelijk perspectief. ,,Voor de stichting Dorcas heb ik over het project Adopt a Granny een documentaire gemaakt. Ook heb ik ons gezin gefilmd toen wij een reis maakten naar ons sponsorkindje in Afrika. Wij hebben het in Nederland heel goed, ik wil mijn landgenoten tonen dat het op een andere plek in de wereld anders kan zijn.” Zijn ‘antenne’ voor pakkende onderwerpen staat altijd aan. ,,Ik kom steeds nieuwe verhalen tegen. Ik ben nu bezig met een documentaire over de Nijkerkers Mark en Ingrid Hannessen en hun campergezin. Het is heel mooi om het proces te volgen waarin hij zijn huis verkoopt en in een camper gaat wonen om straks Nederland te verlaten. Die documentaire komt volgend jaar uit.”  

De documentaire is inmiddels uitgezonden door de EO op NPO 2 en terug te zien op NPO Start en via uitzending gemist.