Tentoonstelling Gelderland – Het Verloren Hertogdom in Stadsmuseum Harderwijk: vermakelijke audiotour en vele topstukken

HARDERWIJK Na een bezoek aan de nieuwe tentoonstelling Gelderland – Het Verloren Hertogdom, kijk je niet meer hetzelfde naar Gelderland en Nederland. Eindelijk is er een plek waar de verhalen van Gelderland verteld worden.

Opvallend veel mensen hebben de nieuwe tentoonstelling Gelderland – Het Verloren Hertogdom in Stadsmuseum Harderwijk al bezocht. De gastconservatoren hebben hun verhaal gedaan in Tijd voor MAX en Radio 1 besteedde ook aandacht aan deze nieuwe tentoonstelling. Relatief veel aandacht. En daar is een reden voor. Sinds eind januari is Harderwijk dé plek in Nederland waar het verhaal van Gelderland verteld wordt.

De tentoonstelling ‘Gelderland – Het Verloren Hertogdom’ gaat over het Gelders perspectief en dat is nog niet eerder op één plek vorm gegeven. ,,Wij vertellen hier de geschiedenis van Gelderland’’, vertelt conservator Sophie van Steenderen. Die geschiedenis is onderbelicht gebleven. Vaak staat Holland centraal in de geschiedenisboeken, maar na een bezoek aan het Stadsmuseum kom je er achter dat het Gelderse verleden soms haaks op de geschiedenis van Holland staat. Een goed voorbeeld is de veelal geroemde zeventiende eeuw, die ook wel de Gouden Eeuw wordt genoemd. De Gouden Eeuw van Gelre was al veel eerder en wel van 1379 tot 1492. Het museumstuk het Antependium van het Schippersgilde, geleend van het Museum Het Valkhof in Nijmegen is misschien wel hét voorbeeld van deze rijke Gelderse periode. ,,Dit is de Nachtwacht van Gelderland’’, vertelt Van Steenderen trots. Het doek behoort tot de topstukken van de Nederlandse textielkunst. Het is met prachtige stoffen, garens en draden uitgevoerd om voor een altaar te hangen.

(Artikel gaat verder onder afbeelding)

Gelderland – Het Verloren Hertogdom, Stadsmuseum Harderwijk foto: Ruben Schipper Fotografie - Ruben Schipper

Bewustwording van de rijke Gelderse geschiedenis staat centraal. ,,Wij willen mensen er bewust van maken dat hét verhaal en dé geschiedenis niet bestaat’’, vertelt conservator Sophie van Steenderen. Naast het Hollandse verhaal is er ook het Gelderse verhaal. Een geschiedenis met spannende en onbekende verhalen. Wie kent zo de legende van Het Drakengevecht van Gelre?

RIDDERS

Ambassadeurs van het Gelderse verhaal zijn René Arendsen en Bas Steman, beter bekend als de Ridders van Gelre. De programmamakers van Omroep Gelderland missen in Gelderland een provinciaal bewustzijn. Al jaren staat een Gelders museum op hun verlanglijstje om zo de verhalen van Gelderland te vertellen. Helaas zit een dergelijk museum er voorlopig niet in, maar een Gelderse tentoonstelling nu dus wel. Van Steenderen kan vertellen dat de nieuwe expositie in het Stadsmuseum van Harderwijk een bekroning op hun werk is. Vanuit een al langere goede samenwerking tussen de Ridders van Gelre en het Stadsmuseum heeft Harderwijk nu de primeur voor deze unieke Gelderse tentoonstelling. 

Bij binnenkomst van het Stadsmuseum sta je meteen oog in oog met de ‘Ridders’. Op de ramen van het museumcafé zijn bijna levensgrote afbeeldingen geplakt en aan het begin van de tentoonstelling staat een bord waar bezoekers met de Ridders op de foto kunnen. Aan de hand van een audiotour nemen de Ridders de bezoeker mee in ‘hun’ verhaal, het verhaal van Gelderland. Op de voor hen kenmerkende manier: onderhoudend, enthousiast en een tikkeltje ondeugend en brutaal. 

Wij willen niet te veilig zijn en net even een stapje verder gaan

Een stijl die ook goed aansluit bij het Stadsmuseum. Al meerdere jaren wil het Harderwijkse museum de bezoeker verrassen. ,,Wij willen niet te veilig zijn en net even een stapje verder gaan’’, vertelt Van Steenderen. 

Het gaat goed met Stadsmuseum Harderwijk. De realisatie van deze nieuwe tentoonstelling is daar een goed voorbeeld van. Dat zoveel Gelderse musea, maar ook het Rijksmuseum al deze topstukken hebben uitgeleend kan als bijzonder worden omschreven. Voor de renovatie was dit niet mogelijk. Het museum voldoet nu aan de hedendaagse duurzaamheidsnormen en de klimaatomstandigheden voor museumstukken zijn optimaal. 

Stadsmuseum Harderwijk trekt meer bezoekers dan voor de lockdown. Een bezoek wordt vaak gecombineerd met het Marius van Dokkum Museum en de nominatie voor de Vriendloterij Museumprijs heeft veel bekendheid gebracht.   Stadsmuseum Harderwijk staat steeds duidelijker op de kaart.

AUDIOTOUR

Ook deze ochtend op een doordeweekse dag is er redelijk veel aanloop. In drie zalen worden de verhalen van Gelderland verteld. Aandachtig luisteren de bezoekers naar de vermakelijke audiotour. De Ridders nemen de luisteraars eerst mee 5000 jaar terug in de tijd: naar de grafheuvels van Ermelo. De Veluwse boeren hadden tal van contacten met beschavingen in Europa. Voorwerpen als een urn van aardewerk (2300-2200 v. Chr.) en een bronzen halsring (6e eeuw v. Chr.) tonen aan hoe bijzonder de beschaving in de Gelderse Oertijd (4500 v. Chr. - 19 v. Chr.) was.

(artikel gaat verder onder afbeelding)

Gelderland – Het Verloren Hertogdom, Stadsmuseum Harderwijk foto: Ruben Schipper Fotografie - Ruben Schipper

Ook Harderwijk komt terug in de tentoonstelling. Het Hanzepaardje en de oorkonde met de toekenning van Stadsrechten aan Harderwijk (1231) mogen natuurlijk niet ontbreken. ,,Harderwijk had eerder stadsrechten dan Amsterdam’’, meldt één van de Ridders trots.

Gelderland verandert in een Oranje-dictatuur

Vermakelijk is het vele afzetten tegen Amsterdam, Holland, de Oranjes en de Randstad door de Ridders van Gelre. Na de Gouden Eeuw van Gelre raakt het hertogdom opnieuw verzeild in een conflict met het hertogdom Bourgondië. ,,Zet je schrap voor de ondergang’’, waarschuwen de Ridders wanneer het tijd is voor de laatste hoofdstukken van Gelderland. De almacht van de Oranjes is nu bepalend. ,,Gelderland verandert in een Oranje-dictatuur.’’ Om alle frustraties even te botvieren kan op een afbeelding van Willem van Oranje gestampt worden. In de audiotour is te horen hoe één van de Ridders dit doet.

Helaas. Gelre wordt uiteindelijk gewoon een provincie. Het hertogdom is verloren. Nieuwe hoogtepunten zijn de kunstenaarskolonies in Oosterbeek en Nunspeet. In de buurgemeente van Harderwijk wordt het eenvoudige boerenleven vastgelegd, Gelderland is verdwenen van het wereldtoneel. Rest ons nog slechts weemoed? Gelukkig niet. De Ridders strijden voor een Gelders museum en ook een beetje voor een eigen land, maar dat laatste is met een knipoog. ,,Wanneer kunnen wij onze onafhankelijkheid uitroepen?’’ ,,Op de wc.” ,,Onze vrijstaat!’’

Benjamin Terpstra