Joke Zandstra maakte samen met filmcollectief 'PAN' een indrukwekkende film over het bestaansrecht van dood geboren babytjes.
Joke Zandstra maakte samen met filmcollectief 'PAN' een indrukwekkende film over het bestaansrecht van dood geboren babytjes. Arda Konings

Film met gevoelig en actueel onderwerp

10 november 2021 om 08:00 Film

ERMELO Een 70-jarige vrouw geeft 50 jaar na dato alsnog haar dood geboren kindje aan. Zonder ooit te hebben geweten of het een meisje of een jongen was. Het kindje werd uit haar handen gegrist. Ze mocht het niet zien. Laat staan vasthouden. Een traumatisch filmscriptverhaal. Maar één zoals vele verhalen zich destijds, werkelijk afspeelden.

Arda Konings

Sinds februari 2019 is het dankzij een wijziging in de Wet Basisregistratie Personen mogelijk geworden een levenloos geboren kindje aan te geven zodat het wordt opgenomen in de basisregistratie en daardoor bestaansrecht ontvangt. Tevens hét bewijs dat je überhaupt bestond. Joke Zandstra uit Harderwijk maakte een film over dit gevoelige onderwerp waar jarenlang een taboesfeer om heen hing.

Diverse kranten- en overige nieuwsberichten uit 2019 die verschenen rondom de wetswijziging, brachten een stroom van reacties op gang over de hoeveelheid mensen die van de nieuwe regeling gebruik maakten om hun dode kindjes alsnog aan te geven. ,,Ik dacht bij mezelf, hoezo verbazingwekkend? Begrijp me goed, ik heb het niet zelf mee hoeven maken. Maar ik ken er een aantal die het wel hebben meegemaakt. Tegenwoordig is er veel meer bespreekbaar. Dit onderwerp is jarenlang letterlijk doodgezwegen. Maar een vrouw die haar kind in zich voelde groeien en leven, raakt zo’n trauma nooit meer helemaal kwijt. Tot op de dag van vandaag.”

Aan het woord is de 75-jarige Joke Zandstra. In 2000 werd zij lid van de Ermelose Filmclub. ,,Daar heb ik films leren maken. Geweldig om te doen. De filmclub is al meer dan 20 jaar voor mij een bron, waarin ik steeds op zoek ga naar grotere en nieuwe uitdagingen. Op een gegeven moment hadden we op de club ergens een oude koffer staan met daarin allerlei spullen, die eens opgeruimd moesten worden. De koffer zelf diende toen als inspirator voor het bedenken van een bijpassend verhaal. Zo ontstond bij mij personage Maartje. Een jonge vrouw die ongewenst zwanger wordt en met de koffer in haar hand aanbelt voor hulp bij een opvanghuis voor gevallen vrouwen.”

Zo verging het immers in realiteit in de naoorlogse jaren uit de vorige eeuw, vele zwanger geraakte meisjes en jonge vrouwen uit veelal zware, christelijke gezinnen. ,,De Rooms Katholieken kwamen dan vaak in een klooster terecht en Protestanten in de opvanghuizen. Het was in die tijd voor vrouwen nog een doodzonde om ongehuwd zwanger te raken. Ze werden vaak uit huis weggestuurd. In het geval van Maartje volgde drama op drama omdat ze dus ook haar kindje levenloos ter wereld zou brengen”, vertelt Joke zichtbaar aangedaan.

Joke realiseerde zich de beladenheid en gevoeligheid van het onderwerp en nam daarmee een zeker risico. ,,Dan mag er in een film niets misgaan. Ik nam Doris Goosen van Theaterplaats Harderwijk en schrijfster Margriet Breet in de arm. Met z’n drietjes zijn we verder gaan brainstormen over hoe het scenario er uit moest gaan zien. Wim Nobak en Ben Carmiggelt van de filmclub Ermelo namen het camera- en geluidwerk voor hun rekening. We vormden met z’n vijven een prachtig koppel. Kregen de smaak te pakken en hebben toen ook ons eigen filmcollectief ‘Pan’ opgericht,” licht Joke verder toe in haar verhaal.

Dankzij Theaterplaats Harderwijk waren een aantal acteurs snel voorhanden. Het vinden van jonge acteurs die de hoofdrollen zouden vertolken van de jonge, zwangere Maartje en haar vriend, was wat ingewikkelder. Joke: ,,Via het aanspreken van wat jonge mensen op straat, kwamen we via via uiteindelijk terecht bij Lotte Beek uit Ermelo en Erik Vedder uit Nijkerk, die geknipt waren voor de rollen van het stel. Via een docente drama vonden we in Isolde Grevink de geschikte verpleegster bij wie de jonge Maartje terecht komt."

Uiteindelijk werkten er 20 spelers (inclusief figuranten) mee aan de film die als titel ‘Anne’ draagt. Er is op diverse locaties gefilmd in zowel Ermelo als Harderwijk. Het mooie oude station van Ermelo, de Groevenbeekse hei, aan de Horloseweg, een laantje bij ’s Heerenloo, in het huis van Joke zelf is een set opgebouwd, Het Burgerweeshuis van Harderwijk speelt een rol en in het Klooster (Cultuurkust) is in het schilderslokaal op de bovenverdieping de bevalling gefilmd. Beneden in de gewelven van het Klooster exposeert de 'oude' Maartje voor het eerst als kunstenares, waarmee een diep gekoesterde wens van haar in vervulling gaat op latere leeftijd.

Op zondag 14 november wordt ‘Anne’ gepresenteerd in de filmzaal van de Catharinakapel. Tijdens het NOVA festival werd 'Anne' al geprezen om het spel van de acteurs, het actuele element van de film en de filmtitel. De film duurt 22 minuten en heeft daarom een gereduceerd tarief van 5 euro. Reserveren moet via de website van het Filmhuis Harderwijk. Toegang met de QR-code en mondkapje. Na afloop een hapje en drankje, mits de geldende regels het nog toelaten.

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie