Krimp van kippen, varkens en koeien lijkt overal onvermijdbaar

ERMELO De komende tien jaar zal volgens het kabinet de veestapel in Nederland met dertig procent moeten krimpen om de stikstofuitstoot te verminderen. ,,We ontkomen niet aan minder vee. Met alleen technologische maatregelen halen we de stikstofreductie niet”, zegt Wim de Vries, hoogleraar en stikstofdeskundige aan de Wageningen Universiteit.

De inkrimping van de veestapel moet de ammoniakuitstoot, een belangrijk gas in de stikstofproblematiek, verder terugdringen. Rondom veestallen komt veel ammoniak afkomstig uit de mest van het vee in de lucht terecht. Dat is slecht voor de natuur. Volgens De Vries is de situatie nijpend. ,,De seinen staan op rood. Het klimaatakkoord eist dat veehouderijen straks ook minder methaan en lachgas moeten uitstoten.”

VIJFTIG PROCENT Tot 2030 moet er vijftig procent minder stikstofuitstoot in Nederland worden gerealiseerd. Om de stikstofreductie te realiseren wordt door het huidige kabinet dertig miljard euro uitgetrokken. Het grootste deel is bedoeld voor het natuurherstel en de veestapel. De krimp moet vooral gerealiseerd worden door het opkopen, verplaatsen of verduurzamen van boerderijen.

Gedwongen opkoop van boerderijen wordt door de overheid niet uitgesloten. ,,Wij zien niets in gedwongen opkoop”, zegt Wytse Sonnema van LTO Nederland, de ondernemersorganisatie voor Nederlandse boeren. ,,We hebben het wel over ondernemers die al generaties op dezelfde plek boeren en daarvan kun je niet vragen om ineens met de bedrijfsvoering te stoppen. Daarbij heeft dit ook gevolgen voor andere sectoren in de economie. Neem bijvoorbeeld trekkerbedrijven of een slager.”

MINDER BOERENBEDRIJVEN Nederland kent in totaal bijna 100 miljoen kippen, vier miljoen koeien en ruim elf miljoen varkens. De hoeveelheid vee op de boerenbedrijven is in de afgelopen jaren langzaam afgenomen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De gemeente Ermelo kent veel kippen. Het aantal kippen daalde in Ermelo, wat in lijn is met het landelijke beeld. In 2017 telde Ermelo 43.000 kippen op boerenbedrijven, in 2021 waren dat er nog 18.000.

Het vrijwillig opkopen van boerderijen is volgens LTO Nederland wel een oplossing. ,,Vrijwillig opkopen is een goed middel voor boeren die geen opvolger hebben of van plan zijn te stoppen. Maar ook het inzetten op innovatie maatregelen en andere managementtechnieken, zoals het het kijken naar ander voer voor je vee, is ook belangrijk.”

ANDERE OPLOSSINGEN De Vries ziet dat de stikstofproblematiek niet alleen kan worden opgelost met innovatie maatregelen. ,,Ondanks de grote investeringen blijken emissiearme technieken niet altijd goed te werken. Al zou je alle technieken die er zijn uit de kast halen, dan nog is een inkrimping van een deel van het vee nodig.”

Karen Eilers van milieuorganisatie Natuur & Milieu vertelt dat minder vee een positieve uitwerking heeft op de biodiversiteit. ,,Door stikstof gaan bepaalde planten heel goed groeien, zoals brandnetels of bramenstruiken. Die overwoekeren vervolgens andere belangrijke planten. Door het overschot aan stikstof verdwijnen ook insecten. Als we de stikstofuitstoot door minder mest verminderen, krijgen we veel verloren natuur weer terug.” 

Toch vindt de milieuorganisatie ook dat de boeren perspectief moet worden geboden. ,,Zo kan het een idee zijn om boeren te gaan betalen voor andere maatschappelijke taken. Bijvoorbeeld voor het vasthouden van water of het zorgen voor hagen en houtwallen.”

Wat is het probleem met stikstof?

Stikstof is een kleur- en reukloos gas dat overal om ons heen is. Ongeveer 78 procent van alle lucht bestaat uit stikstof. Het gas is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar er zijn ook verbindingen van stikstof in de lucht die wel schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Onderstaand in het kort waarom stikstof een probleem is:

- Bij verbrandingen komen stikstofoxiden vrij. Daardoor groeien sommige planten beter dan andere en daardoor gaat de biodiversiteit in natuurgebieden achteruit.

- Als mest, urine en zuurstof samenkomen ontstaat er ammoniak. Hoewel dit steeds beter kan worden beperkt, blijft de hoeveelheid mest een probleem.

- Bij een landbouwbedrijf slaat er waarschijnlijk meer stikstof neer in natuurgebieden dan bij vliegtuigen. Over de berekeningen bestaan discussies.

Overigens heeft Nederland al tientallen jaren een stikstofprobleem. De oplossing van politiek hiervoor werkte niet. De Raad van State haalde in 2019 daarom een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015, omdat het de natuur onvoldoende zou beschermen. Nederland mag nu bijna geen extra stikstof meer uitstoten.