Is vogelgriep de volgende pandemie?

ERMELO Vogelgriep heeft ook dit winterseizoen geleid tot het ruimen van verschillende pluimveebedrijven. Maar niet alleen voor vogels vormt het virus een risico. Inmiddels is duidelijk dat ook mensen geïnfecteerd kunnen worden en zo’n infectie kan zeer ernstig verlopen.

Het vogelgriepvirus wordt in Nederland vooral verspreid door wilde trekvogels, met name uit het brongebied Azië. 

Eigenlijk kan je niet spreken van hét vogelgriepvirus. Er gaan op ieder moment talloze vogelgriepvirussen rond, maar die zijn grotendeels ongevaarlijk (laag-pathogeen) voor wilde vogels en pluimvee. In de intensieve pluimveehouderij in Azië zijn sinds de eeuwwisseling echter al verschillende malen hoog-pathogene – en dus gevaarlijke – varianten ontstaan, die via trekvogels ook bij ons terechtkwamen. In 2003 leidde dat bijvoorbeeld tot het ruimen van zo’n 30 miljoen stuks pluimvee.

OPHOK- EN AFSCHERMPLICHT Het drama van geruimde pluimveebedrijven doet zich ook deze herfst en winter weer voor, bijvoorbeeld in Zeewolde. 36.000 dieren werden eind oktober geruimd bij een pluimveebedrijf. Een paar week later was er op een eendenbedrijf een uitbraak, ook in Zeewolde. En recent was de vogelgriep ontdekt op een klein bedrijf met eenden in Ede. 

Sinds de uitbraak in Zeewolde in oktober 2021 geldt dan ook een ophokplicht voor al het pluimvee en een afschermplicht voor hobbyhouders met zogenoemde risicovogels. Maar dat blijkt onvoldoende waarborg voor het voorkomen van nieuwe uitbraken. Ook via transporten, voer of buitenstaanders die in de stallen komen, kan het virus immers worden overgebracht.

DODELIJK VOOR DE MENS Onder wilde vogels vallen ook veel slachtoffers, waarbij de meldingen tot nu toe opvallend genoeg beperkt blijven tot het noordwesten  van Nederland. Volgens de gegevens van het RIVM werd in Gorinchem op 13 december 2021 een dode vogel gevonden die besmet bleek met het vogelgriepvirus, terwijl in Hardinxveld-Giessendam een maand eerder (op 4 november) al een geïnfecteerde dode vogel werd aangetroffen. Ging het bij de uitbraak in 2016/-17 vaak om kuifeenden, deze keer leggen met name brandganzen het loodje. Het RIVM waarschuwt de dode vogels niet aan te raken en dat is niet voor niets. Vogelgriep is potentieel namelijk ook dodelijk voor de mens. Net als covid-19 is het een zogenaamde zoönose. Dat betekent dat zowel dieren als mensen er ziek van kunnen worden. Bovendien kan het van dier op mens overspringen.

FATALE GEVOLGEN In 2003 gebeurde dat al - met fatale gevolgen - bij een dierenarts in Nederland, terwijl de laatste jaren in Azië steeds vaker mensen besmet raken (met name met de H5N1-variant). In globaal de helft van die gevallen leidde de besmetting tot het overlijden van de geïnfecteerde personen. Het potentiële gevaar hiervan wordt nu al twee jaar overstemd door ‘dat andere’ virus, maar het is dus wel degelijk zaak vogelgriep zeer ernstig te nemen.

De WUR in Wageningen stelt het zelfs zo scherp: ,,Door de ontwikkelingen in Azië en recent ook in het Nabije Oosten en Afrika wordt er serieus rekening mee gehouden dat het moment van een nieuwe pandemie nabij is. Dit wordt versterkt door de verdere verspreiding in Europa.”

GRIEPPRIK In en om pluimveebedrijven wordt alles uit de kast gehaald om besmettingen en de daaropvolgende desastreuze ruimingen van tienduizenden vogels te voorkomen. Het pluimvee wordt zoveel mogelijk afgeschermd van wilde vogels, terwijl transportmiddelen en alles waarmee men in de buurt komt van de dieren secuur worden gedesinfecteerd. Experts raden pluimveehouders ook aan jaarlijks een gewone griepprik te halen. Hiermee wordt de kans kleiner op een genetische vermenging van het vogelgriepvirus met de gewone griep. Zo’n mutatie zou potentieel zeer gevaarlijke varianten kunnen opleveren. 

DODE VOGELS MELDEN Wie dode wilde vogels vindt, moet ook uitkijken. Niet alleen is het een potentiële bron van besmetting voor jezelf, maar wie gaat slepen met een dode geïnfecteerde vogel, kan ook andere vogels besmetten. Of zoals Jelle de Jong van het IVN zegt: ,,Net als bij covid19 moet je met een grote boog om zieke vogels heen lopen. Het risico dat je je kippen thuis of je papegaai of parkiet aansteekt, is namelijk heel groot.”

MELDWIJZER Wat moet je dan wél doen wanneer je dode vogels vindt? Volgens het RIVM kun je de volgende meldwijzer aanhouden:

- Op dezelfde plek 1 of 2 dode wilde eenden, zwanen of ganzen gevonden? Of minder dan 20 andere wilde vogels? Meld dit bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC).

- Op dezelfde plek 3 of meer dode eenden, zwanen of ganzen gevonden? Meld dit bij het Landelijk meldpunt voor dierziekten via tel. 045-5463188.

- Dode hobbykippen of hobbyvogels? Meld dit bij uw dierenarts.

HONDEN EN KATTEN Ook bij vogels die ziek lijken, kan je het beste uit de buurt blijven. Als een vogel vogelgriep heeft, kun je dat vaak zien aan de vreemde bewegingen die het dier met zijn kop maakt. Ook ander vreemd gedrag kan daarop wijzen, zoals wanneer eenden of ganzen steeds hetzelfde rondje draaien in de sloot. Lusteloosheid en zich afzonderen van de groep zijn ook zorgwekkende symptomen.

Louis van Oort