Ermelo financieel gezond: accountantskantoor BDO geeft gemeente rapportcijfer 9

ERMELO Verreweg de meeste gemeenten in Nederland zitten goed in de slappe was. Dat wil echter niet zeggen dat gemeenten geen zorgen hebben. Integendeel, want er komt heel wat op ze af.

,,Geld is op dit moment een minder groot probleem. Dat wil niet zeggen dat er geen uitdagingen meer zijn, want gemeenten bevinden zich in een complexe situatie. De grote maatschappelijke opgaven als woningnood, klimaatverandering en energietransitie vragen om betere en intensievere samenwerking tussen Rijk, gemeenten en andere partijen, zoals netbeheerders”, meent Rob Bouman, voorzitter branchegroep Overheid van accountantskantoor BDO. 

BETER VOOR ELKAAR

BDO houdt elk jaar de financiën van alle gemeenten tegen het licht. In de recent verschenen editie van 2023 is de meetlat 2021 en daarbij valt op dat in vergelijking met het jaar ervoor de gemeenten het financieel beter voor elkaar hebben. De boodschap was dat over 2020 Nederlandse gemeenten kampen met structurele financiële uitdagingen. “Hoewel het resultaat van alle gemeenten met 4,6 miljard euro in 2020 positief was, sloot ruim één op de drie (125 gemeenten) af met een tekort”, was een van de conclusies. Zo is de situatie nu: ,,Het gaat financieel beter met Nederlandse gemeenten. Hoewel 22 procent van de gemeenten in 2021 nog steeds een tekort had van in totaal 249 miljoen euro, sloot de overgrote meerderheid het jaar wel met zwarte cijfers af.”

‘60 procent gemeenten komt in de rode cijfers terecht’

WINSTWAARSCHUWINGEN

Toch wemelt het rapport dit jaar van de winstwaarschuwingen, letterlijk, welteverstaan. Bijvoorbeeld: ongeveer 270 van de 352 onderzochte gemeenten (dat zijn er inmiddels officieel 342) hielden samen 1,8 miljard euro over. Mooi, ben je dan geneigd te denken, maar dat valt tegen. ,,Dat lijkt goed nieuws, maar de oorzaken van deze overschotten zijn lang niet positief”, aldus Bouman, die zich nader verklaart: ,,Weliswaar steeg de algemene uitkering van het Rijk waardoor gemeenten meer geld ontvingen om hun taken te vervullen, maar de coronapandemie had ook in 2021 nog grote impact. Daarnaast bleef er werk langer liggen, onder andere vanwege krapte op de arbeidsmarkt. En veel geld kón niet eerder worden uitgegeven omdat een groot deel pas eind 2021 beschikbaar kwam.” Leuk dus, die goedgevulde portemonnee, maar als maatschappelijke opgaven blijven liggen, geeft dat een behoorlijk vertekend beeld. En er komt heel wat op de gemeentebesturen af. BDO is daar klip-en-klaar over: ,,Over vrijwel alle actuele en aanstaande maatschappelijke opgaven leven vooralsnog gevoelens van onzekerheid en onduidelijkheid. Vraagstukken over migratie, klimaat, stikstof, energietransitie, digitalisering en de financiering daarvan blijven tot op heden vanuit het Rijk onvoldoende beantwoord.”

‘Het gaat financieel beter met Nederlandse gemeenten’

TERUGVAL GEMEENTEFONDS

En dat is niet het enige. De uitgaven moeten fors worden opgevoerd terwijl de inkomsten dalen door terugval van het gemeentefonds vanaf 2026. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) rekende eerder voor dat deze terugval 2,9 miljard euro is voor alle gemeenten samen.

GROTE ZORGEN

Zo bezien is het niet gek dat de meeste gemeentebesturen grote zorgen hebben over de toekomst. Zij voorspellen een gezamenlijk tekort van liefst 600 miljoen euro in 2026. ,,Daarmee zou 60 procent van de gemeenten (in plaats van de huidige 33 procent-red.) in de rode cijfers terechtkomen”, aldus Bouman, die meent dat de maatschappelijke opgaven een betere en intensievere samenwerking tussen Rijk, gemeenten en andere partijen vragen.

(Artikel gaat verder onder afbeelding)

Zo wordt er gerekend
Er zijn vijf indicatoren die samen een goed beeld geven van de financiële situatie van een gemeente.
De eerste is de netto schuldquote. Deze weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. Voor Ermelo is deze voor de begroting van 2022 (let wel: dit is een ander jaar dan in het hoofd) 90,9 procent (bron: Findo, Data Financiën Decentrale Overheden). Het gemiddelde bij steden met een inwonertal tussen 25.000 en 35.000 is 61,0 procent.
Tweede criterium is de solvabiliteitsratio. Deze geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om op de lange termijn aan haar financiële verplichtingen te voldoen. In Ermelo is deze 23,2 procent tegenover 32,2 procent in steden van vergelijkbare omvang.
Derde is de grondexploitatie. Hierin worden grondkosten en grondopbrengsten in beeld gebracht. In Ermelo staat deze op 1,4 procent tegenover 6,8 bij gemeenten in dezelfde range. Deze drie begrippen samen geven antwoord op de vraag of de gemeente tegen een stootje kan.
Een ander aspect is of een gemeente in staat is om snel bij te sturen in geval van financiële malheur. Daarvoor zijn twee begrippen relevant. De eerste is de belastingcapaciteit die aangeeft hoeveel een gemeente aan gemeentelijke belastingen kan innen. Ermelo noteert hier 118,0 procent tegenover 106,1 procent bij de andere gemeenten van dezelfde grootte. Tenslotte is er de structurele exploitatieruimte. Deze geeft aan of de begroting structureel en reëel (echt) in evenwicht is. Ermelo scoort hier 1,7 tegenover 1,2 gemiddeld.